Θεσμικό πλαίσιο της ΙΥΑ στην Ελλάδα

Ο Χάρης Καζλαρής συμμετείχε, ως κλινικός εμβρυολόγος, σε άμισθη ομάδα εργασίας που συστάθηκε στο Υπουργείο Υγείας από τον τότε υπουργό κ. Αλέκο Παπαδόπουλο, το έτος 2000, με αντικείμενο την επεξεργασία και τη σύνταξη των διατάξεων ενός νόμου για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή (ΙΥΑ). Είχε προηγηθεί πολυετής επεξεργασία των δεδομένων από το Κε.Σ.Υ. και η έγκριση ενός συμβουλευτικού πορίσματος, που αποτέλεσε σημαντικό εργαλείο για το έργο της ομάδας εργασίας. Παράλληλα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης επεξεργαζόταν τους γενικούς νομικούς κανόνες για την ένταξη της ΙΥΑ στο αστικό δίκαιο, κάτι που ολοκληρώθηκε με την ψήφιση του νόμου 3089/02 (η αιτιολογική του έκθεση είναι διαθέσιμη εδώ).

Στην ομάδα εργασίας συμμετείχαν επίσης ο Καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής του Α.Π.Θ. κ. Βασίλης Ταρλατζής, η Καθηγήτρια Αστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κα Ξένη Σκορίνη-Παπαρρηγοπούλου, η Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κα Ισμήνη Κριάρη, η νομικός και επιστημονική συνεργάτις της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, ειδική σε θέματα Βιοηθικής, κα Τίνα Γκαράνη-Παπαδάτου, η νομικός κα Σοφία Παπαδήμα, ο νυν Μητροπολίτης Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ. Νικόλαος Χατζηνικολάου, ως επικεφαλής της Επιτροπής Βιοηθικής της Εκκλησίας της Ελλάδος, καθώς και υπηρεσιακοί παράγοντες της Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και της Διεύθυνσης Ανάπτυξης Μονάδων Υγείας του Υπουργείου. Εκλήθησαν επίσης και κατέθεσαν γραπτές εισηγήσεις η Πανελλήνια Ένωση Ιατρών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής και η Πανελλήνια Ένωση Κλινικών Εμβρυολόγων, ενώ ζητήθηκε η συμβουλή πολλών άλλων ειδικών (λ.χ. δικαστών).

Η ομάδα εργασίας συνεδρίασε δεκάδες φορές και ολοκλήρωσε το έργο της στα τέλη του 2004, υποβάλλοντας την πρόταση σχεδίου νόμου στον τότε υπουργό κ. Νικήτα Κακλαμάνη, επί των ημερών του οποίου ψηφίσθηκε από τη Βουλή ο νόμος 3305/05 "Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής" (δείτε εδώ την αιτιολογική έκθεση). Με τον νόμο αυτό ρυθμίσθηκαν τα περισσότερα θέματα του χώρου της ΙΥΑ, θεσπίσθηκαν συγκεκριμένες ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, και ιδρύθηκε μια ανεξάρτητη διοικητική Αρχή, η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, επιφορτισμένη με όλες τις απαραίτητες ελεγκτικές και ρυθμιστικές αρμοδιότητες, προκειμένου να ελέγχεται πλήρως η εφαρμογή της ΙΥΑ και των τεχνικών της στη χώρα.

Η Αρχή συστάθηκε το 2005, άρχισε δε να λειτουργεί τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Ο Χ. Καζλαρής υπήρξε μέλος της πρώτης σύνθεσης και ανήκει στα μέλη που κληρώθηκαν για διετή παράταση της θητείας τους με τη λήξη της πρώτης τετραετίας, το 2009. Επί σειρά ετών, δυστυχώς, η Αρχή αντιμετώπισε σωρεία διοικητικών προβλημάτων και εμποδίων, τα οποία τελικώς οδήγησαν στη διακοπή της λειτουργίας της τον Ιούνιο του 2010. Οι δυσκολίες, αλλά και οι σημαντικές επιτυχίες της Αρχής περιγράφηκαν στις πρώτες ετήσιες εκθέσεις της (2005-2009), οι οποίες υπήρχαν διαθέσιμες στην αρχική ιστοσελίδα της Αρχής, αλλά δεν αναρτήθηκαν στη νέα ιστοσελίδα όταν η Αρχή επανιδρύθηκε με νέα σύνθεση το 2014, κατά παρέκκλιση από τα οριζόμενα στον ν.3305/05.

Παρά την άδοξη κατάληξη της πρώτης σύνθεσής της, η Εθνική Αρχή ΙΥΑ επεξεργάσθηκε και δημοσίευσε κείμενα και αποφάσεις που αποτελούν σταθμούς, όπως την έγκριση της προεμφυτευτικής διάγνωσης σε συνδυαμό με έλεγχο ιστοσυμβατότητας αντιγόνων HLA (μέθοδος που επιτρέπει την επιλογή εμβρύων για τη γέννηση τέκνων που θα είναι συμβατοί δότες π.χ. μυελού για ζώντα πάσχοντα αδέλφια), την οριοθέτηση της αποζημίωσης των δοτών σπέρματος και των δοτριών ωαρίων, τις ειδικές προϋποθέσεις για την υποβολή σε ΙΥΑ προσώπων οροθετικών από τον ιό του AIDS, την προετοιμασία προεδρικών διαταγμάτων για την ασφαλιστική κάλυψη της ΙΥΑ, για τις τεχνικές προδιαγραφές των Μονάδων ΙΥΑ και των Τραπεζών Κρυοσυντήρησης, την αδειοδότηση και τον περιοδικό έλεγχο της λειτουργίας τους, με απώτερο σκοπό την εθνική καταγραφή των επιδημιολογικών δεδομένων και των αποτελεσμάτων της ΙΥΑ σε εθνικό επίπεδο... Δυστυχώς, το έργο αυτό παραμένει ανενεργό για πολιτικούς λόγους, έχει όμως ήδη ολοκληρωθεί και μπορεί να χρησιμεύσει στην Πολιτεία οψέποτε αυτή το αναζητήσει.

 

Μονάδα ΙΥΑ στο Μαιευτήριο Έλενα Βενιζέλου

Το έτος 1994, ο Χάρης Καζλαρής είχε την τιμή να κληθεί από τον αείμνηστο Ίωνα Κωτούλα, τότε Διευθυντή της Β' Μαιευτικής-Γυναικολογικής Κλινικής του Π.Γ.Ν.-Μαιευτηρίου Αθηνών "Έλενα Ελ. Βενιζέλου" να οργανώσει και να ιδρύσει το εργαστήριο της νεοσύστατης μονάδας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής του νοσοκομείου. Η μονάδα αυτή άρχισε τη λειτουργία της το 1995 και κατέστη η πρώτη (και μέχρι σήμερα ακόμη η μόνη) Μονάδα ΙΥΑ και Τράπεζα Κρυοσυντήρησης γαμετών και εμβρύων που λειτουργεί σε δημόσιο νοσοκομείο του Ε.Σ.Υ. (δηλαδή, εκτός πανεπιστημιακών νοσοκομείων).

Σε συνεργασία με τρεις ιατρούς του νοσοκομείου υπό την κλινική διεύθυνση του αείμνηστου Γιώργου Γιαννακόδημου, με την καθοριστική δέσμευση των μαιών του νοσοσομείου που πλαισίωσαν το εγχείρημα και το στήριξαν ένθερμα, αλλά και με την υποστήριξη της ιατρικής υπηρεσίας και των τεχνικών και διοικητικών υπηρεσιών, η μονάδα αυτή κατόρθωσε μέσα σε λίγα μόλις χρόνια να εδραιώσει τη θέση της. Προοδευτικά, στο εργαστήριο εισήχθησαν όλες οι τότε διαθέσιμες μέθοδοι και τεχνικές: ενδομήρια σπερματέγχυση (IUI), εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF), μικρογονιμοποίηση (ICSI), κρυοσυντήρηση... Η μονάδα έφθασε γρήγορα στο μέγιστο των τεχνικών δυνατοτήτων του αρχικού σχεδιασμού της, εξυπηρετώντας περισσότερους από 300 κύκλους ετησίως, με ποσοστά επιτυχίας εφάμιλλα εκείνων των "μεγάλων" μονάδων του ιδωτικού τομέα, έχοντας μάλιστα αρχίσει να αναπτύσσει επιστημονικές σχέσεις με την ακαδημαϊκή κοινότητα (επίβλεψη διπλωματικών εργασιών φοιτητών του Τμήματος Βιολογίας από τον Χ. Καζλαρή, ή με τη συμμετοχή του, ως διδάσκοντος, σε μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών, ειδικά σεμινάρια, κ.λπ.).

To έτος 2000, ο Χ. Καζλαρής αποχώρησε από τη μονάδα, αφ' ενός λόγω της έλλειψης μόνιμης θέσεως εργασίας και αφ' ετέρου λόγω της επικείμενης συνεργασίας του με το Τμήμα Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Σήμερα, η μονάδα λειτουργεί με έμπειρο προσωπικό και εξακολουθεί να παρέχει υψηλού επιπέδου ιατρικές υπηρεσίες στα υπογόνιμα ζευγάρια.